SSD’ler (Solid State Drive), günümüzde bilgisayar ve sunucuların vazgeçilmez depolama birimleri haline gelmiştir. Yüksek hız, düşük enerji tüketimi ve sessiz çalışma avantajları sayesinde HDD’lerin yerini hızla almaktadır. SSD’lerin kalbinde ise NAND yongaları bulunur. Veriler, kalıcı olarak bu NAND bellek hücrelerinde saklanır. Ancak zamanla veya çeşitli dış etkenler nedeniyle NAND yongalarının bozulması ciddi sorunlara yol açabilir. Bu durum, SSD’nin işlevsiz hale gelmesine ve kritik veri kayıplarına neden olabilir.

Bu yazıda, NAND yongasının görevini, bozulma nedenlerini, belirtilerini, kullanıcıların yaptığı hataları, profesyonel veri kurtarma sürecini ve alınabilecek önlemleri detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

NAND flash bellek, SSD’lerin temel yapı taşıdır. Veriler, elektrik yükü ile saklanan bellek hücrelerinde tutulur. HDD’lerdeki manyetik plakaların yerine geçen NAND yongaları, SSD’nin performansını ve kapasitesini belirler.

NAND teknolojisinin farklı türleri vardır:

• SLC (Single Level Cell): Hücre başına 1 bit, en dayanıklı ama pahalı.

• MLC (Multi Level Cell): Hücre başına 2 bit, orta seviye performans.

• TLC (Triple Level Cell): Hücre başına 3 bit, yaygın ve uygun fiyatlı.

• QLC (Quad Level Cell): Hücre başına 4 bit, yüksek kapasite ama düşük dayanıklılık.

Bu hücreler zamanla yazma/okuma döngülerinden dolayı aşınır ve veri tutma kabiliyeti zayıflar.

1. Yoğun Yazma/Okuma Döngüleri (Aşınma)
   – NAND hücrelerinin belirli bir yazma/okuma ömrü vardır (TBW – Total Bytes Written). Bu sınıra ulaşıldığında hücreler bozulur.

2. Aşırı Isınma
   – SSD uzun süre yüksek sıcaklığa maruz kalırsa NAND hücreleri zarar görebilir.

3. Elektrik Dalgalanmaları
   – Ani güç kesintisi veya voltaj dalgalanması NAND üzerinde veri kaybına yol açabilir.

4. Üretim Hataları
   – Düşük kaliteli SSD’lerde NAND yongalarının ömrü kısa olabilir.

5. Firmware Hataları
   – SSD’nin kontrol yazılımındaki hatalar NAND erişimini bozabilir.

6. Fiziksel Darbe
   – Taşınabilir cihazlarda SSD’nin düşmesi NAND çiplerinde mikro çatlaklara sebep olabilir.

NAND Yongası Bozulduğunda Görülen Belirtiler

• SSD bilgisayar tarafından hiç tanınmaz.

• BIOS’ta veya disk yöneticisinde görünmez.

• Verilere erişim sırasında donmalar yaşanır.

• Dosya transfer hızında ani düşüş olur.

• Sık sık mavi ekran (BSOD) hataları alınır.

• Disk “RAW” veya “0 GB” olarak görünebilir.

• Dosyalar görünmez veya hatalı açılır.

Bu belirtiler NAND yongasının bozulduğunu gösterebilir.

Kullanıcıların Yaptığı Yaygın Hatalar

• Verilere erişemediğinde SSD’ye sürekli format atmaya çalışmak.

• Amatör yazılımlar ile NAND çiplerini yeniden yazmaya çalışmak.

• NAND bozulmasına rağmen SSD’yi sürekli bilgisayara takmak.

• Profesyonel donanım olmadan NAND çiplerini sökmeye çalışmak.

• Kritik veriler olmasına rağmen uzman yardımı almamak.

Bu hatalar, kurtarılabilecek verilerin tamamen kaybolmasına neden olabilir.

Profesyonel Veri Kurtarma Süreci (Bytex Teknik Servis)

NAND yongası bozulduğunda, amatör yöntemlerle çözüm mümkün değildir. Bu durum yalnızca profesyonel ekipman ve uzmanlık gerektirir. Bytex teknik servisi şu adımları uygular:

1. Detaylı Arıza Analizi

   • NAND yongalarının durumu incelenir.

   • Kontrolcü ile NAND arasındaki iletişim test edilir.

2. Çip Sökme ve Okuma İşlemi

   • Özel ekipmanlarla NAND yongaları SSD PCB’sinden sökülür.

   • Veri, doğrudan NAND hücrelerinden okunur.

3. Firmware ve ECC (Error Correction Code) İşlemleri

   • Firmware hataları düzeltilir.

   • Hatalı bloklar ECC algoritmaları ile onarılır.

4. Ham Verinin Yeniden Yapılandırılması

   • Okunan veriler, kontrolcüye uygun formatta yeniden birleştirilir.

   • Dosya sistemi onarılır.

5. Verilerin Güvenli Teslimi

   • Kurtarılan dosyalar yeni bir diske veya buluta aktarılır.

NAND Yongası Bozulmasını Önleme Yöntemleri

• Düzenli Yedekleme: Verilerinizi harici disk veya bulutta saklayın.

• Aşırı Yazma Döngülerinden Kaçının: Gereksiz veri silme-yükleme yapmayın.

• Soğutmaya Özen Gösterin: SSD’yi serin ortamda çalıştırın.

• UPS Kullanımı: Elektrik dalgalanmalarına karşı koruma sağlar.

• Orijinal Adaptör ve Donanım: Kalitesiz ekipman kullanmayın.

Sonuç

NAND yongasının bozulması, SSD’lerde görülen en kritik arızalardan biridir. Çünkü tüm veriler doğrudan NAND üzerinde tutulur. Hücrelerin aşınması, elektrik dalgalanmaları veya fiziksel hasarlar sonucunda NAND çipleri bozulabilir.

Bu tür bir durumda yapılacak en güvenli işlem, SSD’yi kullanmayı bırakmak ve Bytex teknik servisinden profesyonel destek almak olacaktır. Uzman ekipler, NAND çiplerini özel cihazlarla okuyarak verilerinizi güvenli şekilde kurtarabilir.