Bilgisayar kullanıcılarının en sık karşılaştığı veri kaybı senaryolarından biri, yanlışlıkla biçimlendirilmiş sabit diskler (HDD/SSD) veya yanlışlıkla yapılan format işlemleridir. Bu durum özellikle değerli belgeler, fotoğraflar, videolar veya projeler söz konusu olduğunda ciddi bir sorun haline gelir. Neyse ki, günümüz teknolojisi ile biçimlendirilmiş HDD’ler çoğu zaman kurtarılabilir.

Bu yazıda, biçimlendirilmiş HDD kurtarma işlemlerini, dikkat edilmesi gereken noktaları, yazılım ve donanım yöntemlerini detaylı şekilde ele alacağız.

Biçimlendirme, bir sabit diskin veya SSD’nin üzerindeki verileri temizleyip, işletim sistemi tarafından kullanılabilir hâle getirmek için yapılan işlemdir.

Biçimlendirme türleri:

• Hızlı (Quick) Biçimlendirme: Diskin sadece veri kayıt tablolarını temizler, veriler fiziksel olarak diskten silinmez.

• Tam Biçimlendirme: Diskin tüm sektörlerini temizler ve hata taraması yapar, veri kurtarma ihtimali azalır.

Hızlı biçimlendirme yapılan disklerde veriler genellikle kurtarılabilirken, tam biçimlendirme veya üzerine yazılan yeni veriler veri kurtarma ihtimalini düşürür.

HDD veya SSD’lerde veri kaybına yol açan başlıca sebepler şunlardır:

1. Yanlışlıkla Biçimlendirme

Kullanıcıların en sık yaptığı hatalardan biri, yanlış diski seçip biçimlendirmektir. Özellikle birden fazla disk veya bölümün bulunduğu sistemlerde bu hata kolayca oluşabilir.

2. Virüs ve Zararlı Yazılımlar

Bazı virüsler, diskleri biçimlendirme veya veri tablolarını bozma yeteneğine sahiptir. Bu durumda, kullanıcı farkında olmadan tüm verilerini kaybedebilir.

3. Sistem Hataları ve Çökmesi

• İşletim sistemi hataları

• Dosya sistemi bozulmaları

• Diskteki MBR veya GPT tablolarının zarar görmesi

Bu tür durumlar disk biçimlendirmesini zorunlu kılabilir.

4. Fiziksel Disk Hasarları

• HDD plakalarında bozulmalar

• Motor veya okuma kafası arızaları

• PCB (elektronik kart) hasarları

Fiziksel hasarlar, veri kurtarma sürecini zorlaştırır ve profesyonel müdahale gerektirir.

Biçimlendirilmiş HDD Kurtarma Yöntemleri

Biçimlendirilmiş HDD kurtarma işlemi yazılım tabanlı ve donanım tabanlı olmak üzere iki ana yöntemle yapılabilir.

1. Yazılım Tabanlı Kurtarma

Hızlı biçimlendirilmiş HDD’lerde, veriler fiziksel olarak silinmediği için çeşitli yazılımlar ile kurtarılabilir:

• Recuva: Kullanıcı dostu arayüzü ile silinen dosyaları tarar ve geri getirir.

• EaseUS Data Recovery Wizard: Biçimlendirilmiş diskler için derin tarama yapar ve dosyaları geri getirir.

• MiniTool Power Data Recovery: Hem Windows hem Mac sistemlerde çalışır, biçimlendirilmiş diskleri tarar.

Yazılım tabanlı kurtarma adımları:

1. Diskin üzerine yeni veri yazılmaması gerekir.

2. Kurtarma yazılımı yüklenir ve disk taranır.

3. Bulunan veriler önizlenir ve seçilen konuma geri yüklenir.

4. Kurtarılan dosyalar farklı bir diske kaydedilmelidir.

Donanım Tabanlı Kurtarma

Fiziksel hasar gören disklerde veya yazılım ile kurtarılamayan durumlarda donanım tabanlı kurtarma gerekir.

• Temiz Oda (Clean Room) Müdahalesi: Disk açılarak plakalar, kafalar ve elektronik kart üzerinde müdahaleler yapılır.

• Yanmış PCB veya Motor Onarımı: Bozulan elektronik kart veya motor değiştirilir.

• Plaka Kopyalama ve Disk Klonlama: Fiziksel olarak hasarlı diskin verileri sağlam diske aktarılır ve kurtarma yapılır.

Bu işlemler uzman ekipler tarafından yapılmalıdır, çünkü yanlış müdahale diskin tamamen kullanılmaz hâle gelmesine neden olabilir.

Biçimlendirilmiş HDD Kurtarma Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. Yeni veri yazmayın: Biçimlendirme sonrası disk üzerine veri yazmak, kurtarılabilir verilerin üzerine yazılmasına yol açar.

2. Yedekleme yapın: Kurtarma öncesi mümkünse diskin bir kopyasını alın.

3. Yazılım seçimi: Güvenilir ve test edilmiş yazılımlar kullanılmalı.

4. Fiziksel hasar durumunda profesyonel destek alın: Temiz oda müdahalesi ve uzman ekipler veri kaybını önler.

Biçimlendirilmiş HDD Kurtarma Sonrası Kontroller

Kurtarma işlemi tamamlandıktan sonra şu kontroller yapılmalıdır:

• Kurtarılan dosyaların eksiksiz olup olmadığı kontrol edilir.

• Disk taraması yapılır, varsa bozuk sektörler düzeltilir.

• Düzenli yedekleme planı oluşturulur.

• Diskin sağlık durumu SMART testleri ile değerlendirilir.